Στις 17 και 18 του Μάη κάθε χρονιάς, ένα ιδιόμορφο θέαμα γίνεται αντιληπτό από ορισμένους ανθρώπους, στην παραλία του Φραγκοκάστελου, στο νότιο Ρέθυμνο της Κρήτης. Πριν οι ακτίνες του ηλίου διασχίσουν τον ανοιξιάτικο ουρανό κι ενώ έχει αρχίσει να φέγγει η μέρα και απόλυτη άπνοια επικρατεί, σκιές ανθρωπόμορφες, που μοιάζουν με μαύρες σιλουέτες, παρελαύνουν από την εκκλησία του Αγίου Χαραλάμπους με κατεύθυνση το φρούριο και τη θάλασσα – δηλαδή από ανατολικά προς δυτικά, στον κάμπο Θυμέ – μέσα σε κλαγγή όπλων και οχλοβοή καθώς λαμποκοπούν οι περικεφαλαίες και τα ξίφη τους, σε διάταξη φάλαγγας ή κατά δυάδες ή τριάδες, σα να κάνουν γυμνάσια.
Μοιάζουν περισσότερο με πυκνές στήλες μαύρου καπνού, επιτρέπουνε όμως κάποια διαφάνεια. Κάποιος μπορεί να τις δει από απόσταση τουλάχιστον 250μ. μέχρι και 1000μ., αλλά αν πλησιάσει χάνονται ή απομακρύνονται. Από τα υψώματα δεν φαίνονται. Μόλις ο ήλιος κάνει τα πρώτα του βήματα στο ουράνιο στερέωμα, τότε οι σκιές γιγαντώνονται, θαμπώνουν και σιγά-σιγά σβήνουν. Οι ντόπιοι τις βάπτισαν ‘’Δροσουλίτες’’ ή ‘’Δροσίτες’’ από την ώρα που μόνιμα εμφανίζονται και από την δροσιά που υπάρχει πάντα τα χαράματα ακόμη και το καλοκαίρι.
Δεν είναι γνωστό από πότε παρουσιάζεται το φαινόμενο στην περιοχή του του Φραγκοκάστελου. Το 1889 ήτανε στρατός τούρκικος βγαλμένος στον κάμπο και μόλις είδε τους Δροσουλίτες βάρεσε συναγερμό, διότι τους νόμισε για επαναστάτες.
Πριν συνεχίσουμε την παρουσίαση αυτού του ανεξήγητου φαινόμενου, για το οποίο τόσα και τόσα έχουν γραφεί, ας αναφέρουμε ότι η παραλία του Φραγκοκάστελου αποτελεί στις μέρες έναν από τους κύριους τουριστικούς προορισμούς της Κρήτης και τους καλοκαιρινούς μήνες πολλοί επισκέπτες, ξαπλωμένοι στην παραλία, επισκέπτονται την ιστοσελίδα novibet.gr για να ποντάρουν σε αθλητικές διοργανώσεις, με υψηλές αποδόσεις, σε ένα καλαίσθητο και λειτουργικό γραφιστικό περιβάλλον
Πολλοί έσπευσαν να χαρακτηρίσουν τους Δροσουλίτες ξωτικά, πλάθοντας δοξασίες που θυμίζουν νεράιδες και δράκους του παραμυθιού. Το φαινόμενο, ωστόσο, αυτό της οπτασίας βρίσκει διάφορες ερμηνείες. Αποδίδεται από ειδικούς σε αντικατοπτρισμό. Λένε, δηλαδή, ότι στις απέναντι ακτές της Λιβύης γυμνάζονται στρατιώτες και τα είδωλά τους αντικατοπτρίζονται στο Φραγκοκάστελο. Αλλά αυτή η εξήγηση δε φαίνεται πειστική, διότι το φαινόμενο αυτό παρατηρείται κάθε χρόνο, υπό ορισμένες ατμοσφαιρικές συνθήκες και σε ορισμένη χρονική περίοδο, που είναι αδύνατον να συμπίπτει με τα γυμνάσια του στρατού στην Λιβύη.
Άλλωστε, το φαινόμενο του αντικατοπτρισμού παρατηρείται τις θερμότερες ώρες της ημέρας, σε γυμνό έδαφος μεγάλης έκτασης που θερμαίνεται πολύ από τον ήλιο, οφειλομένου στη διάθλαση του φωτός από την ατμόσφαιρα.
Το φαινόμενο των Δροσουλιτών προσείλκυσε το ενδιαφέρον της Αγγλικής Εταιρίας Ψυχικών Ερευνών και το 1928 έστειλε στο Φραγκοκάστελλο τον εταίρο της Έρν. Μπενέτ για να το ερευνήσει και να το μελετήσει. Αλλά έκανε λάθος στη χρονολογία: Ήλθε με το νέο ημερολόγιο και δεν κατόρθωσε να δει τίποτε. Έτσι, έφυγε άπρακτος, ενώ ύστερα από μερικές ημέρες, στις 4, 6 και 7 Ιουνίου οι Δροσουλίτες εμφανίστηκαν!
Και η Ελληνική Εταιρία Ψυχικών Ερευνών του Άγγελου Τανάγρα ασχολήθηκε με το φαινόμενο, δίνοντας την ακόλουθη εξήγηση: ‘’Ή πρόκειται περί ομαδικής υποβολής ή περί σκιών, που προέρχονται από τις κορυφογραμμές και πέφτουν στους υδρατμούς της ατμόσφαιρας’’.
Οι Σφακιανοί με την πληθωρική φαντασία τους το ερμηνεύουν ως εξής: είναι οι ψυχές των αδικοσκοτωμένων ανδρών του Χατζημιχάλη Νταλιάνη, που στην επέτειο της θυσίας τους εμφανίζονται στον τραγικό αυτό χώρο, υπερίπτανται του φρουρίου, μη μπορώντας να βρουν ησυχία, αφού και οι περισσότεροι από αυτούς κείτονται άταφοι στα σχίσματα των παράλιων βραχοσπηλιών.
Για τους Δροσουλίτες δεν υπάρχει επιστημονική εξήγηση. Υπάρχουν μόνον επιστημονικές υποθέσεις και ανθρώπινες δοξασίες για ξωτικά, στοιχειά και φαντάσματα. Το βέβαιο είναι ότι η πραγματική αλήθεια δεν θα φανερωθεί ποτέ. Θα την κρατήσει για πάντα στα στήθη της κρυφό μυστικό η σφακιανή γη, σκληρή, άγονη, αφιλόξενη και πάντα υποταγμένη στη σιωπή.