Αγορές: Γιατί δεν φοβούνται τον πόλεμο στη Μέση Ανατολή

Η Wall Street έκανε ένα μίνι ανοδικό σερί 9 θετικών συνεδριάσεων, οι ευρωαγορές κάλυψαν αρκετό από το χαμένο έδαφος του Σεπτεμβρίου, ενώ και στην Ασία η εικόνα είναι καλύτερη, με την προσοχή να στρέφεται περισσότερο στις επιδόσεις της Κίνας και τα σενάρια περί των επόμενων αποφάσεων της Federal Reserve. Ομοίως και στην ελληνική επικράτεια, το ΧΑ έκανε ένα σερί τεσσάρων ανοδικών εβδομάδων, το οποίο διέκοψε αυτήν την εβδομάδα, δίνοντας τη δυνατότητα σε αρκετά χαρτοφυλάκια να κατοχυρώσουν μέρος των κερδών τους.

Η μεγάλη ψυχραιμία

Τι συμβαίνει όμως και οι αγορές δείχνουν τόσο μεγάλη ψυχραιμία, την ώρα που η αρχική αντίδραση επανέφερε μνήμες της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022;

Όπως εξηγεί η BNP Paribas, ο δείκτης γεωπολιτικού κινδύνου, ο οποίος βασίζεται στον αριθμό των άρθρων και αναλύσεων που αναφέρονται σε δυσμενή γεωπολιτικά γεγονότα, κατέγραψε τεράστια αύξηση τον Οκτώβριο. Το κατά πόσον όμως αυτό επηρεάζει τις αποφάσεις των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων εξαρτάται, μεταξύ άλλων, από την (μη) αντιστρεψιμότητα αυτών των αποφάσεων. 

Με βάση εμπειρικές έρευνες σχετικά με τις συνέπειες μιας σημαντικής αύξησης της αβεβαιότητας, υπάρχει η ανησυχία ότι η πρόσφατη εκτίναξη της γεωπολιτικής αβεβαιότητας θα επιβαρύνει άμεσα και έμμεσα – μέσω της αβεβαιότητας για τις τιμές της ενέργειας (πετρέλαιο, φυσικό αέριο) – τις διακριτικές δαπάνες των νοικοκυριών και τις αποφάσεις προσλήψεων των επιχειρήσεων, με τους δύο καταλύτες να ενισχύουν ενδεχομένως ο ένας τον άλλον. Λαμβάνοντας υπόψη ότι οι αποφάσεις αυτές είναι εύκολα αναστρέψιμες, ο αντίκτυπος θα μπορούσε να είναι μάλλον μικρός. Υπάρχει όμως η πιθανότητα σταδιακής, καθυστερημένης επίδρασης, εάν τα επενδυτικά σχέδια.

Capital Economics: Έρχεται μια μεγάλη έκπληξη για τις αγορές

Τι θα συμβεί στην οικονομία

Η διάρκεια λοιπόν της γεωπολιτικής αβεβαιότητας είναι αυτή που θα καθορίσει τις πιθανές οικονομικές συνέπειες. Ένας βασικός παράγοντας είναι η (μη) αντιστρεψιμότητα κάποιων επενδυτικών αποφάσεων, δηλαδή εάν καθυστερήσει ή αναβληθεί ένα επενδυτικό σχέδιο μιας εταιρείας, μέχρι να μειωθεί αρκετά η αβεβαιότητα. Ωστόσο, αυτό συνεπάγεται επίσης ένα κόστος. Η αναβολή ενός έργου σημαίνει ότι η συνεισφορά στα κέρδη μιας επιχείρησης θα χαθεί – το κόστος ευκαιρίας της αναμονής – και υπάρχει επίσης ο κίνδυνος να χαθεί έδαφος έναντι των ανταγωνιστών, εάν οι αυτοί έχουν υλοποιήσει τα επενδυτικά τους σχέδια.

Αυτό σημαίνει ότι όσο περισσότερο αναμένεται να διαρκέσει η αβεβαιότητα – η επίλυση της αβεβαιότητας θα απαιτήσει πολύ χρόνο – τόσο λιγότερο μια επιχείρηση θα είναι διατεθειμένη να αναβάλει τα επενδυτικά της σχέδια. Ωστόσο, η τελική απόφαση εξαρτάται και από άλλους παράγοντες, όπως η αναμενόμενη απώλεια σε όρους κερδών της εταιρείας σε περίπτωση αρνητικής έκβασης και η πιθανότητα μιας τέτοιας έκβασης.

Η αντίδραση των αγορών και των επιχειρήσεων

Η εμπειρική έρευνα δείχνει ότι η γεωπολιτική αβεβαιότητα έχει αρνητικό οικονομικό αντίκτυπο. Στις ΗΠΑ, για την περίοδο 1985-2019, “ένα σοκ γεωπολιτικού κινδύνου προκαλεί επίμονες μειώσεις στις επενδύσεις, την απασχόληση και τις τιμές των μετοχών, με τη μείωση της δραστηριότητας να οφείλεται τόσο στην απειλή όσο και στην πραγματοποίηση δυσμενών γεωπολιτικών γεγονότων”. Ένα οικονομικά σημαντικό ερώτημα είναι πόσο γρήγορα εκδηλώνονται αυτές οι συνέπειες.

Οι μετοχές

Θα περίμενε κανείς ότι οι τιμές των μετοχών αντιδρούν γρήγορα λόγω των υψηλότερων ποσοστών αποστροφής του κινδύνου και μιας αύξησης του απαιτούμενου ασφαλίστρου κινδύνου που μειώνει την καθαρή παρούσα αξία των μελλοντικών ταμειακών ροών, οι οποίες έχουν γίνει πιο αβέβαιες. Οι επενδυτές μετοχών θα τείνουν να αντιδράσουν άμεσα σε μια αύξηση της αβεβαιότητας πουλώντας μέρος των μετοχών τους, θεωρώντας ότι, σε περίπτωση που η αβεβαιότητα μειωθεί, η απόφαση αυτή μπορεί εύκολα να ανατραπεί, δεδομένου του χαμηλού κόστους συναλλαγών.

Οι επενδύσεις

Όσον αφορά τις εταιρικές επενδύσεις, είναι απαραίτητο να γίνει διάκριση μεταξύ έργων που έχουν ήδη ξεκινήσει και επενδυτικών σχεδίων. Τα πρώτα θα συνεχιστούν κατά πάσα πιθανότητα, εκτός εάν η αναμενόμενη απώλεια κερδών σε περίπτωση κακής έκβασης θα ήταν τεράστια, ενώ τα δεύτερα ενδέχεται να μην εκτελεστούν, τουλάχιστον μέχρι να μειωθεί η αβεβαιότητα. Αυτό θα σήμαινε σταδιακά αυξανόμενη αρνητική επίδραση της υψηλότερης αβεβαιότητας στις συνολικές εταιρικές επενδύσεις και, ως εκ τούτου, στην οικονομική ανάπτυξη. 

Οι εταιρείες μπορεί επίσης να αντιδράσουν περικόπτοντας δαπάνες που είναι ευκολότερο να αντιστραφούν, όπως η χρήση συμβούλων, το μέγεθος των προϋπολογισμών μάρκετινγκ ή οι αποφάσεις για προσλήψεις και απολύσεις. Έρευνα της Ομοσπονδιακής Τράπεζας του Ντάλας κατέληξε στο συμπέρασμα ότι κατά τη διάρκεια περιόδων υψηλής μακροοικονομικής αβεβαιότητας – η οποία είναι σαφώς ευρύτερη έννοια από τη γεωπολιτική αβεβαιότητα – οι επιχειρήσεις στις ΗΠΑ μειώνουν τις προσλήψεις. Οι επιχειρήσεις απολύουν επίσης περισσότερους εργαζομένους, ίσως επειδή τα νοικοκυριά αυξάνουν τις προληπτικές αποταμιεύσεις ως απάντηση στην αυξημένη αβεβαιότητα και συνεπώς ξοδεύουν λιγότερα.

Τα νοικοκυριά

Τα νοικοκυριά υποφέρουν επίσης από την αύξηση της αβεβαιότητας. Πρόσφατη έρευνα του IZA – Institute of Labor Economics έχει διαπιστώσει ότι “η μεγαλύτερη αβεβαιότητα οδηγεί σε απότομη μείωση των δαπανών των νοικοκυριών τόσο για μη διαρκή αγαθά και υπηρεσίες τους επόμενους μήνες όσο και για ορισμένα διαρκή και πολυτελή αγαθά και υπηρεσίες”. Ο αρνητικός αντίκτυπος της αυξανόμενης αβεβαιότητας στην αγορά εργασίας μπορεί επίσης να επηρεάσει τις δαπάνες των νοικοκυριών.

Στην Ευρωζώνη, υπάρχει στενή και αρνητική συσχέτιση μεταξύ των σχεδίων προσλήψεων των επιχειρήσεων και των προσδοκιών των νοικοκυριών για την ανεργία. Κατά συνέπεια, εάν οι επιχειρήσεις αποφασίσουν να μειώσουν τις προσλήψεις λόγω της αύξησης της μακροοικονομικής αβεβαιότητας, τα νοικοκυριά είναι πιθανό να ανησυχήσουν για τις προοπτικές απασχόλησης, γεγονός που μπορεί να επηρεάσει τις αποφάσεις τους για δαπάνες και αποταμιεύσεις.

Τι πρέπει να προσέξει η Ελλάδα

Πρόσφατη μελέτη της BNP Paribas επιβεβαιώνει ότι αν και η Ελλάδα εξακολουθεί να έχει υψηλό δείκτη δημόσιου χρέους, η τάση είναι πτωτική, με τις προοπτικές ακόμη καλύτερες, δεδομένης της αύξησης της παραγωγής (ΑΕΠ). Αυτές οι θετικές εξελίξεις δεν είναι μόνο αποτέλεσμα της ευνοϊκής μετά Covid εποχής. Τόσο η Ελλάδα, όσο και η Πορτογαλία και η Ισπανία κατόρθωσαν να βελτιώσουν τους δημόσιους λογαριασμούς τους πριν από την υγειονομική κρίση, με τίμημα τα δραστικά προγράμματα προσαρμογής που τέθηκαν σε εφαρμογή κατά τη διάρκεια της κρίσης δημόσιου χρέους στην ευρωζώνη. 

Αυτά τα μέτρα λιτότητας ήταν πολύ επώδυνα για τον τοπικό πληθυσμό (αύξηση των φόρων, παρατεταμένο πάγωμα των μισθών στον δημόσιο τομέα, μείωση των συντάξεων και αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης). Χάρη σε αυτές τις απότομες προσαρμογές, τα διαρθρωτικά δημοσιονομικά ισοζύγια, των οποίων το έλλειμμα είχε φθάσει στο 13% του ΑΕΠ το 2009 στην Ελλάδα, ανέκαμψαν γρήγορα. Έτσι, το διαρθρωτικό ισοζύγιο επέστρεψε σε πλεόνασμα στην Ελλάδα το 2012.

Προς το παρόν, η οικονομική κατάσταση παραμένει θετική, ιδίως όσον αφορά τη δυναμική της αγοράς εργασίας, με ένα «διάλλειμα» το πρώτο τρίμηνο του 2022, αλλά ακολούθησε μια απότομη αύξηση της απασχόλησης το 2022 (+5,4%). Το ποσοστό ανεργίας στην Ελλάδα έχει μειωθεί σε επίπεδα που δεν έχει παρατηρηθεί για περισσότερο από μια δεκαετία (10,9% τον Μάρτιο του 2023). Η τάση των δημόσιων λογαριασμών κατά τους πρώτους μήνες του 2023 δείχνει επομένως ότι η ανάκαμψη συνεχίζεται.

Το βάρος των επιτοκίων

Με την αύξηση των επιτοκίων στην Ευρώπη, το υψηλό απόθεμα δημόσιου χρέους παραμένει μια από τις αχίλλειες πτέρνες των χωρών της Νότιας Ευρώπης, μαζί και της Ελλάδας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπογράμμισε το ζήτημα αυτό στην τελευταία της έκθεση παρακολούθησης της βιωσιμότητας του χρέους, χαρακτηρίζοντας “υψηλό” τον μεσοπρόθεσμο κίνδυνο για την Ελλάδα, λόγω του ύψους του δημόσιου χρέους.

Ωστόσο, ο βραχυπρόθεσμος κίνδυνος παραμένει “χαμηλός”, ειδικά εάν η γεωπολιτική αβεβαιότητα φθίνει σταδιακά. Οι ακαθάριστες χρηματοδοτικές ανάγκες στην Ελλάδα θα είναι από τις χαμηλότερες στην Ευρώπη, γεγονός που οφείλεται εν μέρει στη βελτίωση των δημοσιονομικών ισοζυγίων. αναβάλλονται.