Ευρώπη: Ο χρόνος τελειώνει – Τα πολιτικά και οικονομικά προβλήματα της ηπείρου

Με τον Ντόναλντ Τραμπ έτοιμο να επιστρέψει στον Λευκό Οίκο σε λίγες εβδομάδες και την οικονομία στην Ευρώπη να κλυδωνίζεται από την αβεβαιότητα που παρατηρείται στις δύο μεγαλύτερες οικονομίες της ηπείρου το θεμέλιο πάνω στο οποίο στηρίζεται δεν αντιμετωπίζει απλώς ρωγμές αλλά κινδυνεύει να καταρρεύσει…

Μειωμένη ανταγωνιστικότητα, τεχνολογική υστέρηση και οι δασμοί που ετοιμάζουν να επιβάλλουν οι ΗΠΑ ενδεχομένως να επιδεινώσουν την κατάσταση.

Η οικονομία της Ευρώπης δεν αντιμετωπίζει απλώς ρωγμές αλλά κινδυνεύει να καταρρεύσει…

Η οικονομία της Γηραιάς ηπείρου έχει αποδειχθεί εντυπωσιακά ανθεκτική τις τελευταίες δεκαετίες χάρη στην επέκταση του μπλοκ προς ανατολάς και την ισχυρή ζήτηση για τα προϊόντα της από την Ασία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αλλά, καθώς η μακρόχρονη άνθηση της Κίνας φθίνει και οι εμπορικές εντάσεις με την Ουάσινγκτον θολώνουν την εικόνα του διατλαντικού εμπορίου, οι μέρες της αφθονίας μοιάζουν να τελειώνουν.

Ανάπτυξη, πληθωρισμός. Οι προκλήσεις παραμένουν.

Αποχαιρέτα την ανάπτυξη που ήξερες…

Η οικονομική ανάπτυξη δεν αναμένεται να ανακάμψει σύντομα, με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα την περασμένη εβδομάδα να μειώνει την πρόβλεψή της για το 2025 στο 1,1%. Η πρόεδρος της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ, στο μεταξύ, δήλωσε ότι οι κίνδυνοι «εξακολουθούν να βρίσκονται στο τραπέζι».

Με το ο ΑΕΠ να αναμένεται να αυξηθεί κατά 0,8% στη ζώνη του ευρώ φέτος, ξεπερνώντας τον ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης του 2023 (0,4%), η επίδοση απέχει πολύ από το 3,4% του 2022.

Ο πληθωρισμός της Ευρωζώνης βρίσκεται επίσης στο επίκεντρο, αφού υποχώρησε για λίγο κάτω από τον στόχο της ΕΚΤ το φθινόπωρο στο 1,8%, αλλά αυξήθηκε ξανά πάνω από τον στόχο του 2% τον Νοέμβριο.

Μια τέλεια οικονομική καταιγίδα

Οι οικονομικοί πλευρικοί άνεμοι που σαρώνουν την ήπειρο απειλούν να εξελιχθούν σε τέλεια καταιγίδα το επόμενο έτος, καθώς ο Τραμπ βάζει στο στόχαστρό του το μπλοκ των «27». Εκτός από την επιβολή νέων δασμών ο επερχόμενος ηγέτης των ΗΠΑ είναι βέβαιο ότι θα ενισχύσει την απαίτησή του από τις χώρες του ΝΑΤΟ είτε να διαθέσουν περισσότερα χρήματα για τη δική τους άμυνα είτε να χάσουν την αμερικανική προστασία, αναφέρει το Politico.

Αυτό σημαίνει ότι οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, που ήδη αγωνίζονται να συγκρατήσουν τα διογκούμενα ελλείμματα εν μέσω μειωμένων φορολογικών εσόδων, θα αντιμετωπίσουν ακόμη μεγαλύτερες οικονομικές πιέσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να προκαλέσουν περαιτέρω πολιτικές και κοινωνικές αναταραχές.

Ο γαλλογερμανικό άξονας

Στο τοξικό κοκτέιλ έρχεται να προστεθεί η συνεχιζόμενη πολιτική αναταραχή σε Γερμανία και Γαλλία. Οι αγορές μετοχών σε όλη την Ευρώπη ξεκίνησαν την εβδομάδα με αρνητικό πρόσημο. Ο γερμανικός DAX υποχώρησε κατά 0,45%, ο γαλλικός CAC 40 κατρακύλησε κατά 0,71% και ο δείκτης Euro Stoxx 600 διολίσθησε κατά 0,12% τη Δευτέρα (16/12).

Δρόμος στρωμένος με «αγκάθια»

Οι δύο μεγαλύτερες ευρωπαϊκές οικονομίες αντιμετωπίζουν αυξανόμενες πολιτικές και οικονομικές προκλήσεις, σημειώνει το Euronews. Ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς έχασε την ψήφο εμπιστοσύνης στο κοινοβούλιο, προκαλώντας πρόωρες εκλογές τον Φεβρουάριο. Ο τρικομματικός κυβερνητικός συνασπισμός κατέρρευσε τον περασμένο μήνα μετά την αποχώρηση του κόμματος των Ελεύθερων Δημοκρατών εν μέσω εσωτερικών συγκρούσεων.

Στη Γαλλία, η Εθνοσυνέλευση ενέκρινε ειδικό νόμο που επιτρέπει την παράταση της τρέχουσας φορολόγησης και του κρατικού δανεισμού, αποφεύγοντας προσωρινά shutdown τύπου ΗΠΑ. Ωστόσο, η χώρα εξακολουθεί να στερείται ενός πλήρους σχεδίου για τον προϋπολογισμό, αφήνοντας τον νεοδιορισθέντα πρωθυπουργό Φρανσουά Μπαϊρού να αντιμετωπίσει τις ίδιες προκλήσεις που έδιωξαν τον προκάτοχό του, Μισέλ Μπαρνιέ.

Επιπλέον, η οικονομική πορεία φανερώνει περαιτέρω επιδείνωση, ιδίως στον τομέα της μεταποίησης. Τόσο στη Γερμανία όσο και στη Γαλλία οι δείκτες (PMI) της μεταποίησης ήταν ασθενέστεροι του αναμενόμενου, γεγονός που υποδηλώνει ότι η ύφεση βαθαίνει στον τομέα εν μέσω της πολιτικής αστάθειας και της αδύναμης παγκόσμιας ζήτησης.

Επιτείνοντας την πίεση, η Κίνα ανακοίνωσε απογοητευτικά οικονομικά στοιχεία τη Δευτέρα, τα οποία αντανακλούν την υποτονική ζήτηση των καταναλωτών.

«Έρημος καινοτομίας»

Στο μεταξύ, οι υφέσεις και οι εμπορικοί πόλεμοι μπορεί να έρχονται και να παρέρχονται αλλά αυτό που κάνει αυτή τη συγκυρία τόσο επικίνδυνη για την ευημερία της ηπείρου έχει να κάνει με τη μεγαλύτερη δυσάρεστη αλήθεια από όλες: η ΕΕ έχει μετατραπεί σε έρημο καινοτομίας, γράφει κυνικά το Politico. Αν και η Ευρώπη έχει μια πλούσια ιστορία εντυπωσιακών εφευρέσεων, συμπεριλαμβανομένων επιστημονικών ανακαλύψεων που χάρισαν στον κόσμο τα πάντα, από το αυτοκίνητο μέχρι το τηλέφωνο, το ραδιόφωνο, την τηλεόραση και τα φαρμακευτικά σκευάσματα, έχει χάσει την ορμή της.

«Διανύουμε μια περίοδο ραγδαίων τεχνολογικών αλλαγών, που καθοδηγούνται ιδίως από την πρόοδο της ψηφιακής καινοτομίας, και σε αντίθεση με το παρελθόν, η Ευρώπη δεν βρίσκεται πλέον στην πρώτη γραμμή της προόδου», δήλωσε τον Νοέμβριο η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) Κριστίν Λαγκάρντ. Η ίδια προειδοποίησε  ότι το περιβόητο κοινωνικό μοντέλο της Ευρώπης θα τεθεί σε κίνδυνο αν δεν αλλάξει γρήγορα πορεία.

Ο Μάριο Ντράγκι, ο οποίος παρουσίασε την έκθεσή του στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Σεπτέμβριο, ήταν πιο κυνικός: «Πρόκειται για μια υπαρξιακή πρόκληση», είπε.

H ΕΕ έχει μετατραπεί σε έρημο καινοτομίας

Ο «μπαμπούλας» των δασμών Τραμπ

Με τον Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο και τους Ρεπουμπλικανούς να ελέγχουν και τα δύο σώματα του Κογκρέσου, η Ευρώπη δεν ήταν ποτέ πιο εκτεθειμένη στις ιδιοτροπίες της αμερικανικής εμπορικής πολιτικής, διαβάζουμε στο Politico. Εάν ο Τραμπ κάνει πράξη την απειλή του να επιβάλει δασμούς έως και 20% στις εισαγωγές από την Ευρώπη, η ευρωπαϊκή βιομηχανία θα υποστεί ισχυρό πλήγμα. Με περισσότερες από 500 δισ. ευρώ σε ετήσιες εξαγωγές προς τις ΗΠΑ από την ΕΕ, η Αμερική είναι μακράν ο σημαντικότερος προορισμός για τα ευρωπαϊκά προϊόντα.

Η Ευρώπη δείχνει να έχει κάνει ελάχιστα για να προετοιμαστεί για την επιστροφή του Τραμπ. Η πρώτη αντίδραση της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάινεν στην επανεκλογή του ήταν να προτείνει η Ευρώπη να αγοράσει περισσότερο υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) από τις Η.Π.Α. Αυτό μπορεί να ευχαριστήσει τον Τραμπ για ένα διάστημα, αλλά δύσκολα αποτελεί στρατηγική.

Αναζητείται διέξοδος

Και ενώ συμβαίνουν αυτά ο βαθμός στον οποίο η Ευρώπη έχει χάσει έδαφος έναντι των ΗΠΑ όσον αφορά την οικονομική ανταγωνιστικότητα από το 2000 και μετά κόβει την ανάσα. Το χάσμα στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ, για παράδειγμα, έχει διπλασιαστεί σύμφωνα με ορισμένες μετρήσεις στο 30%, κυρίως λόγω της χαμηλότερης αύξησης της παραγωγικότητας στην ΕΕ.

Με απλά λόγια, οι Ευρωπαίοι δεν εργάζονται αρκετά. Ένας μέσος Γερμανός εργαζόμενος, για παράδειγμα, εργάζεται πάνω από 20% λιγότερες ώρες από τους Αμερικανούς συναδέλφους του. Μια ακόμη αιτία της πτώσης της παραγωγικότητας της Ευρώπης είναι η αποτυχία του επιχειρηματικού τομέα να καινοτομήσει.

Σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), οι αμερικανικές εταιρείες τεχνολογίας, για παράδειγμα, δαπανούν υπερδιπλάσια ποσά από ό,τι οι ευρωπαϊκές εταιρείες τεχνολογίας για έρευνα και ανάπτυξη. Ενώ οι αμερικανικές εταιρείες έχουν σημειώσει άλμα 40%στην παραγωγικότητα από το 2005, η παραγωγικότητα στην ευρωπαϊκή τεχνολογία έχει μείνει στάσιμη.

«Η Ευρώπη υστερεί στις αναδυόμενες τεχνολογίες που θα οδηγήσουν τη μελλοντική ανάπτυξη», δήλωσε η Λαγκάρντ στην ομιλία της στο Παρίσι.

Υποχωρεί η ανταγωνιστικότητα

Ο Γερμανός «ασθενής»

Σε αυτό το σημείο έρχεται η Γερμανία. Το μικρό «βρώμικο μυστικό» των ευρωπαϊκών δαπανών για έρευνα και ανάπτυξη είναι ότι οι μισές από αυτές προέρχονται από τη Γερμανία. Και το μεγαλύτερο μέρος αυτών των επενδύσεων ρέει σε έναν τομέα: την αυτοκινητοβιομηχανία.

Αν και αυτό μπορεί να φαίνεται προφανές, δεδομένου του μεγέθους του τομέα (τα ετήσια έσοδα της γερμανικής αυτοκινητοβιομηχανίας ανέρχονται σε σχεδόν μισό τρισεκατομμύριο ευρώ), δεν είναι ο τομέας όπου μπορείτε να πάρετε το μεγαλύτερο «χτύπημα» για το χρήμα (ή το ευρώ) σας. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι καινοτομίες στον τομέα των αυτοκινήτων, όπως η βελτίωση της αποδοτικότητας καυσίμου ενός κινητήρα, είναι σταδιακές.

Μετά από πέντε χρόνια στασιμότητας η οικονομία της Γερμανίας σήμερα έχει συρρικνωθεί κατά 5%. Πιο ανησυχητικό, σύμφωνα με το Bloomberg Economics, είναι το γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος του ελλείμματος είναι δύσκολο να ανακτηθεί λόγω διαρθρωτικών προβλημάτων όπως η απώλεια της φθηνής ρωσικής ενέργειας αλλά και τη φθίνουσα πορεία των αυτοκινητοβιομηχανιών που αποτελούν ραχοκοκαλιά της γερμανικής οικονομίας.

Υπό τα νέα δεδομένα, η συνολικότερη μείωση της ανταγωνιστικότητας σημαίνει ότι κάθε νοικοκυριό βρίσκεται σε χειρότερη θέση κατά περίπου 2.500 ευρώ ετησίως.

Αυτό που φαίνεται είναι ότι η Γερμανία χάνει εξαιτίας της ενεργοβόρας μετάβασης από το φθηνό ρώσικο φυσικό αέριο σε εναλλακτικές μορφές ενέργειας. Οι εξαγωγές διολισθαίνουν καθώς οι εταιρείες περιορίζουν τις εγχώριες επενδύσεις.

Βαθιά κρίση (οικονομική και πολιτική) στη Γερμανία

Μια νότα αισιοδοξίας

Καθώς οι επενδυτές και οι οικονομολόγοι προσπαθούν να αποκρυπτογραφήσουν τι μέλλει γενέσθαι για την περιοχή ο Maximilian Uleer, επικεφαλής της ευρωπαϊκής στρατηγικής μετοχών και cross-asset της Deutsche Bank, δήλωσε ότι η πολιτική αβεβαιότητα στη Γερμανία θα μπορούσε στην πραγματικότητα να πυροδοτήσει μια στροφή στην παραπαίουσα οικονομία της χώρας.

«Η Γερμανία είναι γνωστή για την πολιτική της σταθερότητα – υπήρξαν μόνο δύο περιπτώσεις διάλυσης συνασπισμού στην πρόσφατη ιστορία», ανέφερε σε σημείωμα προς τους πελάτες του στις 16 Δεκεμβρίου. «Και τις δύο φορές, η Γερμανία αντιμετώπιζε ύφεση, εισήγαγε μεταρρυθμίσεις και επανεμφανίστηκε ισχυρότερη … Μην υποτιμάτε την ικανότητα της Γερμανίας να αλλάζει» έγραψε ανοίγοντας την ατζέντα για μια έντονη δημόσια συζήτηση που θα αποφέρει μια σαρωτική ατζέντα μεταρρυθμίσεων.