Εκτός από την Ελλάδα, μια σειρά ευρωπαϊκές χώρες απαγορεύουν από φέτος τη χρήση κινητών τηλεφώνων στα σχολεία. Όμως οι επιστημονικές μελέτες για το θέμα είναι αντικρουόμενες.
Ένα κύμα απαγορεύσεων σαρώνει φέτος τα σχολεία της Ευρώπης: Η απαγόρευση των κινητών τηλεφώνων. Η μία χώρα της Ευρώπης μετά την άλλη βάλθηκαν να απαγορεύσουν, ολοκληρωτικά, τα κινητά στα σχολεία. Η έμφαση είναι στο «ολοκληρωτικά», γιατί απαγορεύσεις ίσχυαν ήδη, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό.
Tαυτόχρονα με την Ελλάδα, το Βέλγιο, η Γαλλία και η Ιταλία εισάγουν μέτρα καθολικής απαγόρευσης στη χρήση κινητών στο σχολεία.
H Oυγγαρία και η Ολλανδία επεκτείνουν ήδη υπάρχουσες απαγορεύσεις. Στην Τσεχία η συζήτηση για την απαγόρευση των κινητών στα σχολεία φουντώνει, με την κυβέρνηση να μην έχει καταλήξει σε καθολικά μέτρα, αφήνοντας τους διευθυντές των σχολείων να επιλέξουν την πολιτική που θα ακολουθήσουν.
Στην Αγγλία, που ο προηγούμενος πρωθυπουργός Ρίσι Σούνακ είχε συστήσει την απαγόρευση κινητών από πέρυσι το Φεβρουάριο, ακολουθούνται διαφορετικές τακτικές ανάλογα με το σχολείο. Κάποιες φορές τα μέτρα που εφαρμόζονται θυμίζουν αστυνομικό έλεγχο. Καθηγητές σε Γυμνάσιο και Λύκειο στο Σάσεξ περιπολούν τους χώρους του σχολείου με ταμπλέτες-σκάνερ, που ανιχνεύουν τα κινητά. Όποιος πιαστεί με κινητό, οφείλει να το παραδώσει. Διαφορετικά παίρνει τιμωρία ή αποβολή. Ακόμα όμως κι εκεί, οι μαθητές Λυκείου μπορούν να χρησιμοποιούν τα κινητά τους στο σχολικό κτίριο, αλλά όχι στους δημόσιους χώρους.
Ο κανόνας «το κινητό στην τσάντα», που εισάγει στα ελληνικά σχολεία ο υπουργός Παιδείας Κυριάκος Πιερακκάκης, αναβαθμίζει τους περιορισμούς που ήδη ίσχυαν στους εσωτερικούς κανονισμούς κάθε σχολείου, πλαισιωμένους με πειθαρχικές κυρώσεις. Η διαφορά κι εδώ είναι ότι τα κινητά δεν μπορούν να χρησιμοποιούνται ούτε στο διάλειμμα, κάτι που ακόμα και αν τυπικά απαγορευόταν, δεν εφαρμοζόταν στην πράξη.
Σατιρική αφίσα των Συλλόγων Γονέων. Τα σχολεία που πλημμυρίζουν χρειάζονται κινητά, για να λαμβάνουν μηνύημα από το 112 οι μαθητές – πηγή: goneis.org
Γαλλία: Πιλοτική απαγόρευση
Στη Γαλλία, η νέα σχολική χρονιά ξεκίνησε με την πιλοτική εφαρμογή της πλήρους απαγόρευσης των κινητών τηλεφώνων σε 200 σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης – σε περίπου 50.000 μαθητές.
Πρακτικά αποτελεί απλώς πιο αυστηρή εκδοχή του νόμου που ψηφίστηκε το 2018, που όριζε επίσης την απαγόρευση της χρήσης κινητών στην τάξη.
Η διαφορά είναι ότι τα κινητά τώρα θα απαγορευθούν όχι μόνο εντός της σχολικής αίθουσας, αλλά και στα διαλείμματα και στο μεσημεριανό γεύμα.
Το μέτρο σύμφωνα με το υπουργείο παιδείας στοχεύει στο να βοηθήσει τους μαθητές να συγκεντρώνονται καλύτερα κατά τη διάρκεια του μαθήματος, να βελτιώσει τις σχέσεις μεταξύ τους και να περιορίσει τον σχολικό εκφοβισμό.
Αν η πιλοτική εφαρμογή του μέτρου αποδειχθεί επιτυχής, από το 2025 η πλήρης απαγόρευση των κινητών, ή το «ψηφιακό διάλειμμα» όπως το ονομάζει η υπουργός Παιδεία Νικόλ Μπελουμπέτ, θα γενικευθεί σε όλα τα σχολεία.
Ήδη σε κάποια γαλλικά σχολεία εφαρμόζονται πιο αυστηρές πρακτικές. Μία από αυτές είναι να αφήνουν όλοι οι μαθητές τα τηλέφωνά τους σε ειδικό ντουλάπι στην είσοδο του σχολείου, και να τα παίρνουν όταν φεύγουν.
Ιταλία: Επιστροφή στο μολύβι και το χαρτί
Ο υπουργός Παιδείας της Ιταλία Τζουζέπε Βαλντιτάρα εφαρμόζει από φέτος μια «σαρωτική απαγόρευση» της χρήσης κινητών στα εκπαιδευτικά ιδρύματα όλων των βαθμίδων.
Ο Βαλντιτάρα αποκάλεσε τον περιορσμό ως «ένα σημαντικό βήμα προς τα εμπρός» για την αποκατάσταση της εξουσίας των εκπαιδευτικών και την καταπολέμηση του bullying.
Επιπλέον, ανακοίνωσε την επιστροφή στις παραδοσιακές μεθόδους παρακολούθησης των εργασιών στο σπίτι. Οι μαθητές θα πρέπει να γράφουν τις εργασίες με το χέρι – ενώ ως τώρα χρησιμοποιούσαν υπολογιστή, για να «συνηθίσουν ξανά στη γραφή, στη σχέση με το στιλό και το χαρτί».
Η αυστηροποίηση των μέτρων για τα κινητά και στα ιταλικά σχολεία είναι εξέλιξη μιας συζήτησης που διαρκεί εδώ και δύο σχεδόν δεκαετίες.
Οι πρώτες απαγορεύσεις εισήχθησαν το 2007. Ο τότε υπουργός Παιδείας Τζουζέπε Φιορόνι απαγόρευσε την χρήση των κινητών στην τάξη ως «στοιχείο που αποσπά την προσοχή» και δείχνει «σοβαρή έλλειψη σεβασμού προς τον εκπαιδευτικό».
Βέλγιο: Το κινητό στην ντουλάπα
«Τα βελγικά σχολεία ξεκινούν την καταστολή των smartphones» είναι ο τίτλος σημερινού άρθρου του Politico. Oι απαγορεύσεις εφαρμόζονται ήδη σε εκατοντάδες σχολεία των Βρυξελλών και από φέτος επεκτείνονται με νόμο της τοπικής κυβέρνησης της γαλλόφωνης Βαλλωνίας.
Η απαγόρευση ισχύει για το δημοτικό και τις τρεις πρώτες τάξεις της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Στο Βέλγιο ακολουθείται επίσης η μέθοδος της «ντουλάπας», που κλειδώνονται τα κινητά πριν το μάθημα. Αν κάποιος πιαστεί με κινητό, κατάσχεται και του επιστρέφεται μετά τη λήξη του σχολικού ωραρίου.
Oλλανδία: Καθολική απαγόρευση των smartphones
Στην Ολλανδία απαγορεύθηκαν από τον Ιανουάριο του 2024 τα κινητά στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Από φέτος τίθεται σε ισχύ νέα καθολική απαγόρευση των smartphones.
«Υπάρχουν όλο και περισσότερα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι τα κινητά τηλέφωνα στην τάξη είναι επιβλαβή. Οι μαθητές δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν και η σχολική τους απόδοση χειροτερεύει. Πρέπει να προστατεύσουμε τους μαθητές από αυτό», ανέφερε η ολλανδική κυβέρνηση σε ανακοίνωσή της.
Τσεχία: Το μπαλάκι στα σχολεία
Φέτος στην Τσεχία ξέσπασε μια νέα διαμάχη για την απαγόρευση των κινητών στα σχολεία, όταν οι δημοτικοί σύμβουλοι σε μια πόλη της Μοραβίας αποφάσσιαν να την επιβάλλουν μονομερώς σε όλα τα δημοτικά σχολεία. Το υπουργείο Παιδείας είπε ότι η απόφαση είναι ντε φάκτο άκυρη, καθώς ο νόμος αφήνει την πρωτοβουλία στους διευθυυτές των σχολικών μονάδων. Μέχρι τώρα υπάρχουν σχολεία πολλών ταχυτήτων: Από μερικές μέχρι πλήρεις απαγορεύσεις αλλά και σχολεία που δεν ισχύουν ιδιαίτεροι περιορισμοί.
Ουγγαρία: Διαδηλώσεις διαμαρτυρίας
Στην Ουγγαρία, που η κυβέρνηση αποφάσισε επίσης από φέτος να απαγορεύσει πλήρως τα κινητά στα σχολεία, πραγματοποιήθηκαν μαζικές διαδηλώσεις συμπαράστασης σε διευθυντή σχολείου που αρνήθηκε να πειθαρχήσει στην κυβερνητική απόφαση. Σύμφωνα με το Euronews, o διευθυντής, που υπηρετούσε 24 χρόνια σε γνωστό σχολείο της Βουδαπέστης, απολύθηκε επειδή το καλοκαίρι έστειλε γράμμα στους γονείς ότι δεν θα κατάσχει τα κινητά των παιδιών (όπως ορίζει ο νέος νόμος), αλλά θα επιμορφώνει τα παιδιά στην σωστή χρήση της τεχνολογίας. Οι διαδηλώσεις, στις οποίες συμμετείχαν χιλιάδες άτομα όλων των ηλικιών, πήραν χαρακτήρα γενικής διαμαρτυρίας για την κατάσταση της παιδείας, ενώ το σωματείο των δασκάλων έκανε λόγο για πολιτική – τιμωρητική δίωξη.
Η σύσταση της Unesco
Την απαγόρευση της χρήσης κινητού στα σχολεία έχει συστήσει από το 2023 η Unesco. Ο οργανισμός του ΟΗΕ επικαλείται στοιχεία που δείχνουν ότι η υπερβολική ενασχόληση παιδιών και εφήγων με το smartphone από παιδιά και εφήβους συνδέεται με μειωμένες σχολικές επιδόσεις. Επίσης η πολύωρη έκθεση σε οθόνες μπορεί να επιδράσει αρνητικά στην συναισθηματική κατάσταση των παιδιών.
Πρόκειται για την έκθεση που επικαλείται και ο υπουργός Παιδείας Κ. Πιερακκάκης λέγοντας ότι μια ειδοποίηση στο κινητό μπορεί να «αποσυντονίσει» τα παιδιά για 20 λεπτά.
Όμως η Unesco στις συστάσεις της δεν λέει απλώς «απαγορέψτε τα κινητά». Συστήνει στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να λάβουν υπόψιν την «κοινωνική διάσταση της εκπαίδευσης» και τον «ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα» της γνώσης. «Όσοι παροτρύνουν την αυξανόμενη εξατομίκευση μπορεί να χάνουν το νόημα του τι είναι η εκπαίδευση», είναι η χαρακτηριστική δήλωση της γενικής διεύθυντριας της Unesco Οντρεϊ Αζουλέ. «Κρατήστε τις ανάγκες του μαθητή πρώτα και στηρίξτε τους εκπαιδευτικούς. Οι διαδικτυακές συνδέσεις δεν υποκαθιστούν την ανθρώπινη αλληλεπίδραση», συμπλήρωσε σε δηλώσεις της σχετικά με τη σύσταση για τα κινητά.
Σε ένα σχολείο που μαθήματα τα μαθήματα κοινωνικής και ανθρωπιστικής παιδείας είτε καταργούνται εντελώς είτε υποβαθμίζονται σε βαθμό εξαφάνισης, είναι υποκρισία να νομίζουμε ότι οι απαγορεύσεις θα φέρουν έναν αέρα ελευθερίας. Αντιθέτως τα ποινολόγια και η μετατροπή των εκπαιδευτικών σε παιδονόμους, με τις εξετάσεις να παραμένουν το απόλυτο κριτήριο επιτυχίας ή αποτυχίας των παιδιών, είναι δύσκολο να εμπνεύσουν τη συλλογικότητα και την κοινωνικοποίηση της γνώσης.
Τι δείχνουν οι έρευνες
Σε ό,τι αφορά τις επιστημονικές έρευνες για τη χρήση κινητών, δεν υπάρχουν καταληκτικά συμπεράσματα.
Mε αφορμή την απαγόρευση των κινητών σε σχολεία της Αυστραλίας, ομάδα πανεπιστημιακών ερευνητών από το Πανεπιστήμιο του Κουίνσλαντ εξέτασε όλες τις υπάρχουσες μελέτες που μπορούσε να βρει για το θέμα: 1.317 άρθρα και εκθέσεις, καθώς και διατριβές από μεταπτυχιακούς και διδακτορικούς φοιτητές. Από αυτές μόνο 22 μελέτες εξέταζαν πώς ήταν τα σχολεία πριν και πώς ήταν μετά την απαγόρευση των κινητών. Από αυτές τις μελέτες, οι 12 ήταν μεταπτυχιακές έρευνες και διατριβές, και δεν είχαν αξιολογηθεί από άλλους ακαδημαϊκούς.
Οι μελέτες χρονολογούνταν όλες μετά το 2020, άλλο ένα στοιχείο του πόσο «φρέσκες» είναι οι έρευνες σε αυτό τον τομέα. Μεταξύ άλλων αφορούσαν σχολεία στην Κίνα, την Ισπανία, την Τσεχία, την Γκάνα, τη Νορβηγία, τη Σουηδία, την Ταϊλάνδη, τη Βρετανία, τις ΗΠΑ κ.α.
Σε άλλα σχολεία υπήρχαν μερικές απαγορεύσεις και σε άλλα πλήρεις. Από το σύνολο των μελετών, τέσσερις εντόπισαν μικρές βελτιώσεις στη σχολική απόδοση των μαθητών. Οι δύο όμως από αυτές αφορούσαν μόνο τους πιο αδύναμους μαθητές. Άλλες τρεις έρευνες, σε σχολεία της Νορβηγίας και της Σουηδίας δεν βρήκαν καμία διαφορά στις ακαδημαϊκές επιδόσεις, είτε απαγορεύονταν τα κινητά είτε όχι. Δύο έρευνες έδειξαν βελτίωση στην ψυχική υγεία των παιδιών με την απαγόρευση των κινητών – όμως και οι δύο έρευνες αφορούσαν το πώς έβλεπαν τα παιδιά οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί. Οι ίδιοι οι μαθητές δεν είχαν ερωτηθεί. Άλλες δύο έρευνες δεν διαπίστωσαν διαφορές πριν και μετά, ενώ μία έρευνα έδειξε ότι τα παιδιά ήταν πιο αγχωμένα όταν δεν μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τα κινητά τους.
Ανεπαρκή τα στοιχεία
«Συνολικά, η μελέτη μας δείχνει ότι τα στοιχεία για την απαγόρευση των κινητών τηλεφώνων στα σχολεία είναι αδύναμα και ασαφή», σημειώνουν οι ερευνητές. «Οι πολιτικοί θα πρέπει να αφήσουν αυτή την απόφαση στα σχολεία, τα οποία έχουν άμεση εμπειρία των πλεονεκτημάτων ή των μειονεκτημάτων μιας απαγόρευσης, ανάλογα με την κάθε σχολική κοινότητα», συμπληρώνουν.
«Τα κινητά τηλέφωνα αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της ζωής μας. Πρέπει να διδάσκουμε στα παιδιά την κατάλληλη χρήση των τηλεφώνων, αντί να τα απαγορεύουμε απλώς. Αυτό θα βοηθήσει τους μαθητές να μάθουν πώς να χρησιμοποιούν τα τηλέφωνά τους με ασφάλεια και υπευθυνότητα στο σχολείο, στο σπίτι και πέρα από αυτό», καταλήγουν.