Το «έλλειμμα ΦΠΑ» στην Ευρωπαϊκή Ένωση, δηλαδή, η διαφορά μεταξύ των αναμενόμενων εσόδων από τον φόρο προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ) και του ποσού που πράγματι εισπράχθηκε, έχει μειωθεί σε σύγκριση με τα προηγούμενα έτη.
Η καταγραφή του «ελλείματος ΦΠΑ» είναι σημαντική καθώς μετρά την αποτελεσματικότητα των μέτρων επιβολής και συμμόρφωσης σχετικά με τον ΦΠΑ σε κάθε κράτος της Ένωσης και παρέχει μια εκτίμηση της απώλειας εσόδων λόγω απάτης και φοροδιαφυγής, φοροαποφυγής, πτώχευσης, οικονομικής αφερεγγυότητας και εσφαλμένων υπολογισμών.
Συνολικά, πάνω από €150 δις ΦΠΑ χάνονται κάθε χρόνο, γεγονός που σημαίνει ότι τα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν απώλεια εσόδων τα οποία θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν για σχολεία, δρόμους και υγειονομική περίθαλψη. Από το ποσό αυτό, η απώλεια των €50 δις ή 100 ευρώ ανά πολίτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης ετησίως, εκτιμάται ότι οφείλεται στη διασυνοριακή απάτη στον τομέα του ΦΠΑ. Τα χρήματα αυτά εκτιμάται πως χρησιμοποιούνται για τη χρηματοδότηση εγκληματικών οργανώσεων, συμπεριλαμβανομένης της τρομοκρατίας.
Σύμφωνα με νέα μελέτη που δημοσίευσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 5 Σεπτεμβρίου 2019, τα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης απώλεσαν έσοδα €137 δις από τον ΦΠΑ το 2017. Μειωμένο ποσό, ωστόσο, παραμένει ακόμα πολύ υψηλό.
Η έκθεση επικεντρώνεται στο 2017, την πιο πρόσφατη περίοδο για την οποία υπάρχουν διαθέσιμα αναλυτικά στοιχεία εθνικών λογαριασμών και δεδομένα ιδίων πόρων. Η μελέτη όμως για το 2019 εισάγει και ένα νέο στοιχείο: την κατάρτιση προβλέψεων, με την οποία θα παρέχονται οι λεγόμενες «ταχείες εκτιμήσεις» για το έτος που προηγείται του έτους δημοσίευσης, δηλαδή το 2018. Σύμφωνα με αυτές τις ταχείες εκτιμήσεις, είναι πιθανό ότι το έλλειμμα ΦΠΑ θα συνεχίσει την καθοδική του τάση και θα είναι χαμηλότερο από €130 δις και από το 10% της συνολικής φορολογικής υποχρέωσης ΦΠΑ το 2018.
Η ύπαρξη του σημαντικού ελλείμματος ΦΠΑ που καταγράφηκε για το 2017 καταδεικνύει, για άλλη μια φορά, την ανάγκη για συνολική μεταρρύθμιση των κανόνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τον ΦΠΑ. Το 2017, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε ζητήσει τη ριζική αλλαγή του συστήματος ΦΠΑ, και τη φορολόγηση των πωλήσεων αγαθών από ένα κράτος της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε άλλο, όπως ακριβώς συμβαίνει στις πωλήσεις αγαθών στο εσωτερικό των επιμέρους κρατών, ώστε να δημιουργηθεί ένα νέο και οριστικό σύστημα ΦΠΑ στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Ο Πιερ Μοσκοβισί, Επίτροπος Οικονομικών και Δημοσιονομικών Υποθέσεων, Φορολογίας και Τελωνείων, είχε δηλώσει τότε τα εξής: «Εικοσιπέντε χρόνια μετά τη δημιουργία της ενιαίας αγοράς, οι επιχειρήσεις και οι καταναλωτές εξακολουθούν να υπόκεινται σε 28 διαφορετικά καθεστώτα ΦΠΑ όταν ασκούν διασυνοριακές δραστηριότητες. Οι εγκληματίες και πιθανώς οι τρομοκράτες εκμεταλλεύονται αυτά τα κενά εδώ και πολλά χρόνια, οργανώνοντας απάτες ύψους €50 δις τον χρόνο. Πρέπει να μπει τέλος σε αυτό το αναχρονιστικό σύστημα που στηρίζεται στα εθνικά σύνορα! Έως το 2022, τα κράτη-μέλη θα πρέπει πλέον να θεωρούν τις διασυνοριακές
συναλλαγές που υπόκεινται στον ΦΠΑ ως εγχώριες δραστηριότητες στην εσωτερική αγορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η σημερινή πρόταση αναμένεται να μειώσει τη διασυνοριακή απάτη στον τομέα του ΦΠΑ κατά περίπου 80%. Ταυτόχρονα, οι επιχειρήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης που δραστηριοποιούνται διασυνοριακά θα διευκολυνθούν, καθώς θα μειωθεί η γραφειοκρατία και θα απλουστευθούν οι διαδικασίες σχετικά με τον ΦΠΑ. Με λίγα λόγια: καλά νέα για τις επιχειρήσεις, τους καταναλωτές και τους εθνικούς προϋπολογισμούς, κακά νέα για τους απατεώνες».
Δυο χρόνια μετά, ο κ. Πιερ Μοσκοβισί, ως Επίτροπος Οικονομικών και Νομισματικών Υποθέσεων, δήλωσε: «Το ευνοϊκό οικονομικό κλίμα και ορισμένες βραχυπρόθεσμες πολιτικές λύσεις που έθεσε σε εφαρμογή η Ευρωπαϊκή Ένωση συνέβαλαν στη μείωση του ελλείμματος ΦΠΑ το 2017. Ωστόσο, για να επιτευχθεί πιο ουσιαστική πρόοδος θα πρέπει να υπάρξει ριζική μεταρρύθμιση του συστήματος ΦΠΑ, ώστε να θωρακιστεί περισσότερο έναντι της απάτης. Οι προτάσεις μας για τη θέσπιση οριστικού και φιλικού προς τις επιχειρήσεις συστήματος ΦΠΑ παραμένουν επί τάπητος. Τα κράτη-μέλη δεν έχουν την πολυτέλεια να αδρανούν τη στιγμή που χάνονται δισεκατομμύρια από παρανομίες όπως η αλυσιδωτή απάτη στον τομέα του ΦΠΑ, καθώς και από ασυνέπειες στο σύστημα».
Αποτελέσματα της Έκθεσης
Σύμφωνα με τη νέα έκθεση, το 2017, η Ρουμανία κατέγραψε το υψηλότερο εθνικό έλλειμμα ΦΠΑ, με απώλεια εσόδων από τον ΦΠΑ ύψους 36%. Ακολουθούν η Ελλάδα (34%) και η Λιθουανία (25%). Τα χαμηλότερα ελλείμματα καταγράφηκαν στη Σουηδία, το Λουξεμβούργο και την Κύπρο, κράτη τα οποία απώλεσαν έσοδα από τον ΦΠΑ μόνο σε ποσοστό 1%, κατά μέσο όρο. Σε απόλυτες τιμές, το υψηλότερο έλλειμμα ΦΠΑ, ύψους περίπου €33,5 δις, σημειώθηκε στην Ιταλία.
Οι επιμέρους επιδόσεις των κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξακολουθούν να διαφέρουν σε σημαντικό βαθμό. Το έλλειμμα ΦΠΑ μειώθηκε σε 25 κράτη της Ένωσης και αυξήθηκε σε 3. Η Μάλτα με (-7%), η Πολωνία (-6%) και η Κύπρος (-4%) σημείωσαν πολύ καλές επιδόσεις, καθώς κατέγραψαν σημαντική μείωση στις απώλειες εσόδων από τον ΦΠΑ. Επτά κράτη της Ένωσης, συγκεκριμένα η Σλοβενία, η Ιταλία, το Λουξεμβούργο, η Σλοβακία, η Πορτογαλία, η Τσεχία και η Γαλλία, σημείωσαν επίσης πολύ καλά αποτελέσματα, μειώνοντας το έλλειμμα ΦΠΑ κατά περισσότερο από 2%. Σημαντική αύξηση του ελλείμματος ΦΠΑ σημειώθηκε στην Ελλάδα (2,6%) και τη Λετονία (1,9%) και οριακή αύξηση στη Γερμανία (0,2%).
Σε ονομαστικές τιμές, το έλλειμμα ΦΠΑ μειώθηκε στα €137,5 δις το 2017, δηλαδή κατά €8 δις, ποσό παρόμοιο με τη μείωση κατά €7,8 δις που σημειώθηκε το 2016. Το έλλειμμα ΦΠΑ του 2017 αντιπροσωπεύει το 11,2% των συνολικών εσόδων από τον ΦΠΑ στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ το προηγούμενο έτος το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 12,2%.
Αυτή η πτωτική τάση παρατηρείται για 5η συνεχή χρονιά.