Εκεί που κάποτε παρήγαγε πολλά φτηνά «σκουπίδια», τώρα διαμορφώνεται σε έναν τρομερό «σοφιστικέ» αντίπαλο, εκτοπίζοντας τη γερμανική βιομηχανία, χάρη στους… Γερμανούς βιομηχάνους.
Κάποτε, ο πρώην πρόεδρος της Γερμανίας, Ρίχαρντ φον Βάιτσζεκερ, υποσχέθηκε ότι η χώρα του θα «υπηρετούσε την ειρήνη στον κόσμο σε μια ενωμένη Ευρώπη». Ύστερα, όμως από 34 χρόνια, κάτι τέτοιο είναι αδύνατο: Ο γερμανικός γίγαντας έχει «ξεδοντιαστεί» από τον «κίτρινο δράκο» μεθοδικά και αργά διαλύοντας την βιομηχανία του.
Αναμφισβήτητα η Γερμανία βρίσκεται σε τεράστια κρίση. Τη Δευτέρα, 16 Δεκεμβρίου, ο καγκελάριος Όλαφ Σολτς έχασε την ψήφο εμπιστοσύνης και πλέον η χώρα βαίνει προς εκλογές τον Φεβρουάριο. Η οικονομία έχει αναπτυχθεί μετα βίας από το 2018 και η αποβιομηχάνιση προχωρά σε ανησυχητικό ρυθμό. Η εκτυλισσόμενη καταστροφή αντιπροσωπεύει ένα στρατηγικό άνοιγμα για την Κίνα και τη Ρωσία, το οποίο η Δύση δεν έχει την πολυτέλεια να αγνοήσει.
Στα ήδη τεράστια μεγάλα προβλήματα που αντιμετώπιζε η χώρα, ήρθαν οι κυρώσεις της Δύσης στην Ρωσία –λόγω της εισβολής στην Ουκρανία- που έδωσαν τη χαριστική βολή στη γερμανική βιομηχανία. Οι τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος βρίσκονται στο υψηλότερο επίπεδο από το 2000, με τη συνολική παραγωγή να φτάνει στο χαμηλότερο σημείο από τότε.
Ωστόσο, σε αναλυσή του στο Unherd, ο Σαμ Ντάνινγκ, Διευθυντής της UK-China Transparency -ενός φορέα που ερευνά τι αγγλοκινεζικές σχέσεις- παρατηρεί πως η κατρακύλα ξεκίνησε χρόνια πριν και δεν φταίνει μόνο η ακριβότερη ενέργεια.
Ξεκινώντας με σκουπίδια
Ειδικότερα, ο Ντάνινγκ υποστηρίζει τον καταλυτικό ρόλο που έπαιξε μια τεράστια «βιομηχανική επανάσταση» στο γύρισμα της χιλιετίας: Εκεί που η Κίνα παρήγαγε κάποτε πολλά φτηνά «σκουπίδια» [προϊόντα], τώρα διαμορφώνεται ως ένας τρομερός και… σοφιστικέ αντίπαλος.
«Η αυτοκινητοβιομηχανία είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα» λέει ο Ντάνινγκ. «Σήμερα, τα κινεζικά ηλεκτρικά οχήματα είναι από τα καλύτερα και φθηνότερα στον κόσμο, αποτελώντας απειλή για την εγχώρια παραγωγή στη Γερμανία και την υπόλοιπη Ευρώπη. Όμως αυτό δεν συνέβαινε πάντα». Και δεν είναι μόνο τα αυτοκίνητα – η Κίνα κυριαρχεί σε πολλές βασικές αγορές, συμπεριλαμβανομένων των drones, της ναυπηγικής, των ηλιακών συλλεκτών και των εξαρτημάτων ανεμογεννητριών για να αναφέρουμε μόνο μερικά, και κάνει βήματα προόδου και σε άλλους τομείς.
Οι Γερμανοί άρχισαν να αντιλαμβάνονται δειλά τον ανταγωνισμό, αλλά πλέον ήταν πολύ αργά
Η Κίνα ξεκίνησε λοιπόν με σκουπίδια, αξιοποιώντας φθηνό εργατικό δυναμικό για να δημιουργήσει υγιή πλεονάσματα εξαγωγών. Αυτό παρείχε στις κινεζικές εταιρείες τα μετρητά για να επενδύσουν στην άνοδο της αλυσίδας εφοδιασμού και, κυρίως, να πάνε για ψώνια στο εξωτερικό. Έτσι, το 2004 και το 2005, κινεζικές κρατικές επιχειρήσεις αγόρασαν την F Zimmerman και την Kelch, δύο από τις κορυφαίες εταιρείες εργαλειομηχανών στον κόσμο των οποίων ο εξαιρετικά εξειδικευμένος εξοπλισμός είναι ζωτικής σημασίας για χιλιάδες διαδικασίες παραγωγής.
Το 2016, κινεζικά συμφέροντα ανέλαβαν τον έλεγχο μιας εξαιρετικά σημαντικής γερμανικής εταιρείας, του γίγαντα της ρομποτικής KUKA. Τα προϊόντα τους χρησιμοποιούνται σε μια ολόκληρη σειρά βιομηχανιών: από αυτοκινητοβιομηχανίες και κατασκευαστές μπαταριών έως εταιρείες ιατρικών συσκευών και εταιρείες αεροδιαστημικής όπως η Airbus. Μαζί με μια άλλη μεγάλη υπόθεση εκείνη τη χρονιά, την αγορά της εταιρείας μηχανημάτων επεξεργασίας πλαστικών KraussMaffei, σήμανε συναγερμός.
Κοινοπραξίες που οδήγησαν στην αφαίμαξη
Ένα άλλο εργαλείο που έχει στη διάθεσή της η Κίνα, επισημαίνει ο αναλυτής, είναι να δημιουργεί κοινοπραξίες. Στο σύστημα αυτό, «οι Γερμανοί κατασκευαστές που επιθυμούν να δημιουργήσουν καταστήματα στην Κίνα αναμένεται να μοιραστούν τις κρίσιμες γνώσεις και την τεχνολογία τους με τους Κινέζους ανταγωνιστές τους». Ωστόσο, η Volkswagen βλέπει για πρώτη φορά να κλείνουν τα εργοστάσιά της μπροστά στον ολοένα και πιο τρομακτικό κινεζικό ανταγωνισμό.
«Ωστόσο, η Γερμανία συνέχιζε να κοιμάται» λέει ο Ντάνινγκ. Μόλις το 2018 η κυβέρνηση επικαλέστηκε για πρώτη φορά ανησυχίες για την ασφάλεια για να εμποδίσει μια σημαντική εξαγορά, αυτή τη φορά του ειδικού σχηματισμού μετάλλων Leifeld Metal Spinning. Την ίδια χρονιά, ο τότε υπουργός Οικονομικών Πήτερ Αλτμάγιερ πρότεινε ένα ειδικό κυβερνητικό ταμείο για την αγορά γερμανικών εταιρειών που αντιμετωπίζουν εξαγορά από το εξωτερικό. Η ιδέα δεν κατέληξε πουθενά».
Πολύ λίγα, πολύ αργά
Σιγά σιγά, ωστόσο, οι Γερμανοί άρχισαν να αντιλαμβάνονται δειλά τον ανταγωνισμό, αρχίζοντας από το 2019 να παίρνουν μέτρα, ώστε να ελέγχονται εξονυχιστικά τι εξαγορές γίνονται από τους Κινέζους. Ωστόσο, όλα αυτά ήταν λίγα και ήρθαν με μεγάλη καθυστέρηση.
«Χάρη σε δεκαετίες επενδύσεων στην απόκτηση τεχνολογίας μέσω εξαγορών, βιομηχανικής κατασκοπείας και κοινοπραξιών, καθώς και σε συμπληρωματικές επενδύσεις σε ανθρώπινο κεφάλαιο, η Κίνα έχει πλέον το δικό της οικοσύστημα καινοτομίας υψηλής τεχνολογίας. Οι μέρες της κινεζικής αντιγραφής δεν έχουν παρέλθει, απλώς η αντιγραφή συνοδεύεται πλέον από εγχώρια εφεύρεση» επισημαίνει ο Διευθυντής της UK-China Transparency.
Το 2023, η Κίνα αντιπροσώπευε περισσότερες από τις μισές βιομηχανικές εγκαταστάσεις ρομπότ στον κόσμο και ξεπέρασε τη Γερμανία και την Ιαπωνία σε ρομποτικών βιομηχανικών εγκαταστάσεων, βασικό μέτρο αυτοματισμού. Αυτό, εξηγεί ο Ντάνινγκ, δυνητικά θα επιτρέψει στην Κίνα να αποφύγει παλιές ανταλλαγές (trade-offs) που σχετίζοντααν με τη μετάβαση από κατώτερες βιομηχανίες σε βιομηχανίες ειδών πολυτελείας. «Σε αντίθεση με την ιστορική εμπειρία ορισμένων ανεπτυγμένων χωρών, η Κίνα μπορεί να μην χρειάζεται μεταφέρει τα εργοστάσιά της σε περιοχές με φθηνό εργατικό δυναμικό. Απεναντίας τείνει προς την αυτοματοποίηση και τη φθηνή ενέργεια για να διατηρήσει τις αλυσίδες εφοδιασμού εντός των συνόρων, ένα στρατηγικό όφελος σε μια εποχή αυξανόμενων εντάσεων» επισημαίνει.
Η Γερμανία πρέπει να κοιτάξει τα συμφέροντά της
Ενώ οι ΗΠΑ ξεκίνησαν υπό την προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ, να αντιδρούν στην κινεζική άνοδο, στην ΕΕ πήρε οκτώ χρόνια ζημιάς για να ξεκινήσει μια σοβαρή συζήτηση για την Κίνα, παρά το γεγονός ότι ήταν το μεγάλο θύμα της ιστορίας, σύμφωνα με τον ειδικό.
Ο Ντάνινγκ μάλιστα, εκτιμά ότι η απάντηση της ΕΕ θα είναι τόσο καθυστερημένη όσο και αναποτελεσματική. «Αρκεί να κοιτάξει κανείς τον τομέα της μπαταρίας για να δει γιατί. Σε μια προσπάθεια να αλλάξει τα δεδομένα, η ΕΕ άφησε να εννοηθεί ότι θα εμποδίσει τις κινεζικές εταιρείες να έχουν πρόσβαση στις επιχορηγήσεις ηλεκτρικών μπαταριών της όταν επενδύουν στην Ευρώπη: εκτός εάν παραδώσουν την ανώτερη τεχνολογία μπαταριών τους. Αυτό είναι το ίδιο κόλπο που έπαιζε η Κίνα στην Ευρώπη για χρόνια, αλλά το χέρι της ΕΕ υπονομεύεται από την αδυναμία των ευρωπαϊκών πρωτοβουλιών για τις μπαταρίες. Μόλις τον περασμένο μήνα, η «Europe’s Tesla», η «πρωταθλήτρια μπαταρίας» Northvolt, κήρυξε πτώχευση».
Με δεδομένες τις εσωτερικές διχόνοιες στο μπλοκ, ο Σαμ Ντάνινγκ, βλέποντας παράλληλα τις εσωτερικές πολιτικές στη Γερμανία –εθνικισμός, ακροδεξιά, ακυβερνησία- παροτρύνει τους Γερμανούς να εξισορροπήσουν τα συμφέροντα τους με εκείνα ενός ολοένα και πιο κατακερματισμένου εμπορικού μπλοκ.
Όσο για την Ελλάδα, θα έλεγε κανείς, η βιομηχανία της έχει ήδη εγκαταλειφθεί για χάρη της ένταξής της στην ΕΕ, εν μέρει, εδώ και πολλά χρόνια. Η γούνα της έχει καεί και απ ότι φαίνεται καίγεται και εκείνη των Γερμανών.