H προς το παρόν τάση για αποκλιμάκωση στην Ανατολική Μεσόγειο, μετά την απόσυρση του τουρκικού ερευνητικού σκάφους «ORUC REIS» στο λιμάνι της Αττάλειας (η Αγκυρα διά στόματος Τσαβούσογλου έκανε λόγο για συντήρησή του), επανέφερε στο προσκήνιο την εκ νέου πιθανή στροφή των δύο πλευρών προς διάλογο και διαπραγματεύσεις, αν και οι διαφορές ανάμεσα σε Αθήνα και Αγκυρα είναι πολύ μεγάλες και τα περιθώρια συγκλίσεων υπερβολικά μικρά (ο όποιος διάλογος δύναται εύκολα να εκτραπεί και να καταρρεύσει).
Γράφει ο Αθανάσιος Ε. Δρούγος*
Από την πλευρά της Αθήνας μεταξύ άλλων ο στόχος είναι να κερδηθεί χρόνος -αφού αρκετές χρονο-χωρικές παράμετροι και εξελίξεις δεν την ευνοούν συνολικά-, ενώ η Αγκυρα επιδιώκει με ανατολίτικους ελιγμούς, ομιχλώδεις μεσοβέζικες καταστάσεις, διπλωματικό αριβισμό ύπουλες ερντογανικές μεθοδεύσεις, ως και κατά καιρούς τυχοδιωκτικούς-στρατιωτικοποιημένους εκβιασμούς στο να «εκτρέψει» τις διαφαινόμενες οικονομικές κυρώσεις της Ε.Ε. (αν και είναι αρκετά δύσκολο να επιβληθούν για πολλούς και διαφόρους λόγους).Την ίδια στιγμή, υπάρχει ουσιώδης διαφορά επί των θεμάτων που θα μπορούσαν να συζητηθούν σε ένα τραπέζι διμερών επαφών και διαπραγματεύσεων, αφού δεν υπάρχει εκ των προτέρων συμπεφωνημένη ατζέντα.
Η Αθήνα επί χρόνια υποστηρίζει ότι σε μία συζήτηση-διαπραγμάτευση με την Αγκυρα θα μπορούσε να συζητήσει δύο παρεμφερή ζητήματα και μόνο. Αρα θέτει όρους για ένα διάλογο με την Αγκυρα. Αυτοί είναι η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών, δηλαδή της υφαλοκρηπίδας και της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης και μόνο, βάσει των αρχών και των διατάξεων που διέπουν το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, όπως έχει καταγραφεί στη συνθήκη UNCLOS III του Μοντέγκο Μπέι το 1982 και την οποία έχει υπογράψει και επικυρώσει η συντριπτική πλειοψηφία των κρατών-μελών του ΟΗΕ, πλην ορισμένων κρατών (για δικούς τους λόγους), όπως η Τουρκία, το Ισραήλ, η Βολιβαριανή Δημοκρατία της Βενεζουέλας και οι ΗΠΑ (αν και οι Αμερικανοί με πρωτεύον το Πολεμικό τους Ναυτικό σέβονται τις διατάξεις της, ενώ υπάρχουν «καυτά» ζητήματα με τους Κινέζους, ειδικά στον Ειρηνικό ωκεανό).
Πέραν των γνωστών θεμάτων, η τουρκική πλευρά προσθέτει κατά καιρούς ζητήματα -που δεν καλύπτονται διεθνο-νομικά-, όπως από τα τέλη Νοεμβρίου του 2019 το περιβόητο τουρκο-λιβυκό σύμφωνο των Ερντογάν-Σάρατζ για τις θαλάσσιες ζώνες που φέρνει -και σε υποστήριξη στο πολυδιαφημιζόμενο δόγμα της Γαλάζιας Πατρίδας των γνωστών απόστρατων εθνικιστών-μαξιμαλιστών ναυάρχων- να εφάπτονται η τουρκική και η λιβυκή υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ για κάποιες δεκάδες ν.μ. (νοτιοανατολικά της Κρήτης).
Οι Τούρκοι μέσα από τη διαδικασία ενός κάποιου διαλόγου με την Αθήνα με απύθμενο θράσος και ρεβιζιονιστική διάθεση θέτουν τις παρακάτω αξιώσεις.
*Τη διατήρηση του εύρους των εθνικών μας χωρικών υδάτων στα 6 ν.μ., επικαλούμενοι τάχα επικρατούσες ειδικές γεωγραφικές συνθήκες στο Αιγαίο, και συνεπώς την εκ μέρους της Ελλάδος μη επέκταση στα 12 ν.μ., τονίζοντας ότι από το 1995 ισχύει η απόφαση της μεγάλης Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης που έχει αποφασίσει ότι μία τέτοια ενέργεια (νόμιμη της χώρας μας βάσει του Δικαίου της Θάλασσας) θα ισοδυναμεί με αιτία πολέμου/CASUS BELLI .
*Το εύρος του εναερίου χώρου του Αιγαίου που από το 1931 έχει καθοριστεί στα 10 ν.μ. και ταυτίζεται με τη ζώνη ευθύνης του FIR Αθηνών. Η Αγκυρα υποστηρίζει ότι η Ελλάδα θα πρέπει να έχει εθνικό εναέριο χώρο στα 6 ν.μ. (όσο τα ισχύοντα χωρικά μας ύδατα). Μη σεβόμενη τη θέση μας, από το 1974 και σε καθημερινή βάση προβαίνει σε συνεχείς παραβιάσεις του εθνικού εναερίου χώρου (μεταξύ 6 και 10 ν.μ.), σε υπερπτήσεις πάνω από κατοικημένα νησιά, ως και σε αμφισβήτηση της περιοχής πληροφόρησης πτήσεων της Αθήνας.
*Μετά τα τραγικά γεγονότα στα Υμια το 1996 η Αγκυρα πρωτοστατεί στην αμφισβήτηση -μέσω των λεγόμενων γκρίζων ζωνών- του καθεστώτος κατοικημένων νήσων, μικρονησίδων και βραχονησίδων. Απορρίπτει ότι τα νησιά έχουν υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ (που έχουν νόμιμα βάσει του Δικαίου της Θάλασσας). Η Αγκυρα «γκριζάρει» νησιωτικές περιοχές από το Θρακικό Πέλαγος μέχρι το συγκρότημα Μεγίστης/Καστελλόριζου στην Ανατολική Μεσόγειο.
*Η Αγκυρα υποστηρίζει ότι στη Θράκη παραβιάζονται τα ανθρώπινα και θρησκευτικά δικαιώματα της μουσουλμανικής μειονότητας (ως τουρκική την αποκαλεί), ενώ είναι γνωστό ότι τυγχάνουν σεβασμού ως Ελληνες πολίτες μουσουλμανικού θρησκεύματος, ενώ την ίδια στιγμή και επί χρόνια έχει ασκήσει εξοντωτική και διαχωριστική πολιτική απέναντι στους Ελληνες της Πόλης, ως και τους εναπομείναντες χριστιανούς των νήσων Ιμβρου και Τενέδου.
*Αποστρατιωτικοποίηση των νησιών μας του Ανατολικού Αιγαίου και Δωδεκανησιακού συμπλέγματος. Είναι η έμμονη και προσφιλής ιδέα του υπουργού Αμυνας της Τουρκίας, στρατηγού ε.α. Χουλουσί Ακάρ (που ήταν η μία από τις δύο διατριβές του στηνΣχολή Πολέμου προ δεκαετιών). Η Αγκυρα θεωρεί ότι τα νησιά δεν θα πρέπει να έχουν στο έδαφός τους συμβατικές στρατιωτικές δυνάμεις, από τη Λέσβο μέχρι το Καστελλόριζο. Αξίζει να σημειωθεί ότι για τα Δωδεκάνησα που επεστράφησαν στη χώρα μας από την Ιταλία με την ειρηνευτική Σύνοδο των Παρισίων του 1947, η Τουρκία δεν συμμετείχε σε αυτή και δεν ήταν στον κατάλογο των 20 κρατών. Αρα δεν δικαιούται να έχει λόγο πάνω σε αυτή.
*Πέραν των ανωτέρω, θέτει κατά καιρούς αμφισβητήσεις στα μείζονα ζητήματα Ερευνας και Διάσωσης /SΑR, ενώ δεν συμπεριλαμβάνω το Κυπριακό που είναι διεθνές ζήτημα εισβολής και κατοχής και εμπίπτει στα Ηνωμένα Εθνη.
Στο ΝΑΤΟ αύριο δεν συζητούνται τέτοια ζητήματα. Εκεί θα πραγματοποιηθεί μία επαφή «τεχνικού χαρακτήρα» επί των ιδεών του Νορβηγού γ.γ. της Ατλαντικής Συμμαχίας Γενς Στόλτενμπεργκ, με τη συμμετοχή των ανώτατων εκπροσώπων των δύο χωρών στη Στρατιωτική Επιτροπή, αντιναυάρχου Γιάννη Παυλόπουλου και αντιπτεράρχου Ισμαήλ Ουνέρ, καθώς και νατοϊκών παραγόντων για «χειρισμό αποφυγής κρίσεων /αεροναυτικών επεισοδίων]-εντάσεων/deconfliction. Οι συζητήσεις στο ΝΑΤΟ δεν έχουν σχέση με οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών.
*Ο Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος είναι Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός Αναλυτής